Bugünlerde dolar ile yatıp dolar ile kalkıyoruz madem, neymiş şu dolar diye biraz araştırdık. Dolar, dünyada dolaşan canlı paranın yüzde 65’ini oluşturuyor. ABD’nin küresel güç olmasının en büyük nedenlerinden biri. İşte kabusumuz olan dolar hakkında 30 ilginç bilgi.
1. Martha Washington resmi kullanıldı
ABD’nin ilk first lady’si Martha Washington‘un resmi geçmişte 1 dolarlık gümüş sertifika üzerinde yer aldı. Bugünlerde kalitesine bağlı olarak, para koleksiyonunuza eklemek için 1.000 dolar ödemeniz gerekiyor.
2. İlk 1 dolarlık banknotun üzerinde George Washington yok
ABD‘nin ilk resmi çıkan 1 dolarlık banknotunda kurucu ABD Başkanı George Washington‘un resmi kullanılmadı. Onun yerinde zamanın Hazine Sekreteri Salmon P. Chase‘in fotoğrafına yer verildi.
3. Bir doların tasarımı 1963’ten beri aynı
Bir dolarlık banknot tasarımı 1963’ten beri değişmedi. Bunun başlıca nedeni 1 dolarlık banknotun nadiren sahte çıkması. Sahteciliğe ek olarak, yasal bir neden de var. Mali Hizmetler ve Genel Devlet Ödenekleri Yasası‘nın 116 nolu bölümü, 1 dolarlık banknotu yeniden tasarlamaya para harcamayı yasaklıyor.
4. ABD’de en çok 100 dolarlık banknot var
2017 yılında, dolaşımda 12,1 milyar adet 1 dolarlık banknot vardı. ABD’de 1 dolarlık banknottan daha fazla 100 dolarlık banknot dolaşımda. İşte 2017 yılında ABD piyasasında dolaşan dolar sayısı:
- 12,5 milyar 100$
- 1,7 milyar 50$
- 9,2 milyar 20$
- 2,0 milyar 10$
- 3,0 milyar 5$
- 1,2 milyar 2$
- 12,1 milyar 1$
5. Bir dolar üretmenin maliyeti 5,6 cent
Bir dolarlık banknot aynı zamanda üretimi en ucuz olan ABD banknot parası. Dolar başında 5,6 cent‘e mal oluyor. İki dolarlık banknotun da maliyeti aynı. 100 dolarlık banknot ise dolar başına 13,2 cent maliyetle en pahalı olanı.
6. Kağıttan yapılmıyor
Doları kağıt olarak biliriz ama aslında kağıttan yapılmaz. ABD Hazine Bakanlığı‘na göre doların yüzde 75’i pamuk, yüzde 25’i ketenden yapılıyor.
7. Kısa ömürlü
Bir dolarlık banknotun ömrü yaklaşık 5,8 yıl. 10 dolarlık banknotun ise kullanım ömrü yaklaşık 4,5 yıl. 100 dolarlık banknot ise 15 yıla kadar dayanıyor.
8. Bakteri yuvası
2002 yılında ABD Hava Kuvvetleri tarafından yapılan bir araştırmada, test edilen 68 tane 1 dolarlık banknotun yüzde 94‘ünün üzerinde bakteri bulundu. Scientific American dergisine göre, bakteriler pnömoniye veya diğer enfeksiyonlara neden olabilecek türdendi.
9. Çoğunun üzerinde uyuşturucu kalıntıları var
Mikroplar dolar üzerinde gezen tek şey değil. CNN‘in 2017‘de yaptığı bir habere göre, piyasada dolaşan 1 dolarlık banknotların yaklaşık yüzde 80‘i üzerinde kokain, metamfetamin ve eroin gibi uyuşturucu maddelerin kalıntıları var.
10. Yarısı sağlamsa hâlâ dolarınız var
İkiye bölünmüş ve yarısı olmayan dolarınız varsa ve size artık değersiz geliyorsa bir kez daha düşünün. Eğer elinizdeki doların en az yarısı sağlam duruyorsa ve yeterli güvenlik özellikleri sizde kalan parçada bulunuyorsa dolarınızı ABD Gravür ve Basım Bürosu‘na göndererek, değerini tahsil edebilirsiniz. Yarısından az bir parçaya sahipseniz bile, ABD Hazine Bakanlığı‘na göndererek şansınızı deneyebilirsiniz.
11. Dolar banknotlarınızı takip edebilirsiniz
Where’s George adlı bir siteye girerek dolar banknotlarınızın nerelerde dolaştığını (eğer sizden önce biri bu siteye dolarlarınızın seri numarasını kayıt ettiyse) takip edebilirsiniz. Bugüne kadar site üzerinde 281 milyon arama yapıldı. Siteye kendi dolarlarınızı kayıt ettirebilirsiniz.
12. Büyük mührün onaylanması yıllar sürdü
Kongre‘nin dolar üzerinde yer alan ABD Büyük Mührü‘nün tasarımını onaylaması altı yıl sürdü. Bu mühür, 1 dolarlık banknotun arkasında belirgin bir şekilde yer alıyor.
13. Savaş ve barış temsil ediliyor
Bir dolarlık banknotunuzun arkasındaki kartala bakın. Kartalın sol pençesindeki oklar savaşı ve gururlu kuşun sağ pençesindeki zeytin dalı ise barışı temsil ediyor.
14. Latince sözcükler Amerikan İstisnacılığını temsil eder
Piramidin üzerinde Latince yazılı olan “Annuit Coeptis”, “Tanrı Başlangıcı Destekler” anlamına gelir. Piramidin altında yer alan, “Novus ordo seclorum” ise ABD tarihi ile ilgili olarak “Tarihin Yeni Düzeni” manasını taşır.
15. 13 rakamı her yerde
Kartalın sol pençesinde oklar, 13 tane. Büyük Mühürde, orijinal 13 koloniyi göstermek için 13 şerit bulunuyor. Ve piramidin üzerinde 13 basamak var. Hepsi kurucu 13 eyaleti temsil ediyor.
16. Kartal sembolü neredeyse kullanılmayacaktı
Benjamin Franklin, dolar üzerinde Amerikan Kartalı sembolü olmasını istemiyordu. Çünkü, kartal sembolünün kötü ahlakı, tembel olmayı çağrıştırdığına inanıyordu. Franklin ve Thomas Jefferson, mühre Mısır Firavunu görseli dahil edilmesini istiyordu.
17. MDCCLXXVI rakamı 1776 yılını vurgular
Her dolar banknotunun arkasındaki piramidin tabanında, Romen rakamları ile MDCCLXXVI yer alıyor. Bu, Bağımsızlık Bildirgesi‘nin tarihi olan 1776‘nın sembolü.
18. Doların hangi Amerikan merkez bankasından çıktığını anlayabilirsiniz
Dolar üzerinde iki harf ve sekiz rakam ile seri numarası bulunur. İlk rakam, doların hangi Amerikan merkez bankasında üretildiğini gösterir. Harflerin anlamı şu şekilde:
- A = Boston
- B = New York
- C = Philadelphia
- D = Cleveland
- E = Richmond, Va.
- F = Atlanta
- G = Chicago
- H = St. Louis
- I = Minneapolis
- J = Kansas City, Mo.
- K = Dallas
- L = San Francisco
19. Üzerinde bir örümcek mi, yoksa baykuş mu var?
Bir büyüteç alın ve 1 dolarlık banknotun sağ üst köşesine bakın. Sadece “1” in tepesinin solunda, “ağ” deseninde küçük bir örümcek veya baykuş gibi görünen bazı şeyler göreceksiniz.
20. Bir hayalet görebilirsiniz
Doların arkasındaki piramidin dördüncü sırasına çok yakından bakın. Bazıları, bunun gülen bir yüz, bazılarıysa bir hayalet olduğunu söylüyor. Tasarım yapılırken ne amaçlanmıştı acaba?
21. Kolay yırtılmaz
Doları elle ikiye bölmek kolaydır. İsterseniz yaparsınız. Ancak normal olarak doların yırtılması için en az 4.000 kere katlanması gerekir.
22. Bazılarında yıldız bulunur
Basıldıktan sonra dolar üzerinde hata fark edilirse, bir seri numarası ve ardından bir yıldızın yer aldığı yeni bir banknot ile değiştirilir. Bu yıldız, banknotun bir yedek olduğunu gösterir.
23. Senatörler 1 dolarlık banknotu piyasadan kaldırmak istiyor
2017‘de Senatör John McCain ve Mike Enzi, 1 dolarlık banknotun, 1 dolarlık madeni para ile değiştirilmesini önerdi. 2012 yılından beri 1 dolarlık madeni paraya geçiş ABD‘de tartışılıyor.
24. Piramidin üstü tamamlanmış değil
Bir dolarlık banknotun arkasındaki, piramidin tepesi yok. Philadelphia Merkez Bankası‘na göre, bitmemiş piramit, “dayanıklılık ve sürekliliği” temsil ediyor.
25. Gizli güvenlik özellikleri var
Tasarımda kullanılan kırmızı ve mavi şeritlerin yanı sıra, 1963’ten beri basılan her ABD Doları banknotunun üzerinde gizli güvenlik uygulamaları bulunuyor.
26. Kesilmemiş dolarlar satın alabilirsiniz
Halkın, Gravür ve Baskı Bürosu‘ndan kesilmemiş paralar almasına izin veriliyor. Telefonla veya büronun web sitesinde sipariş verebilirsiniz.
27. Parçalanmış dolarlar satışa çıkarılıyor
Basıldıktan sonra kusurlu olduğu görülen paralar ve yıpranmış paralar parçalara ayrılarak yok edilir. Bu parçalanmış dolarları Amerikan Gravür ve Baskı Bürosu‘nun Washington, Fort Worth ve Teksas’taki ziyaretçi merkezlerinden alabilirsiniz.
28. 450 gram 1 dolar 454 dolara denk geliyor
Tüm dolar banknotları yaklaşık olarak bir grama denk geliyor. 450 gram 1 dolar, yaklaşık olarak 454 tane 1 dolar yapıyor.
29. Doları tahrip etmek, şeklini değiştirmek suç
Dolar banknotlarını kestiğinizde, şekil değiştirdiğinizde, üzerine delik açtığınızda suç işlemiş olursunuz. Para cezası, altı aya kadar hapis cezası ya da ikisini birden alabilirsiniz.
30. “Tanrı’ya Güveniriz” sloganı 1957’den beri var
1955‘te çıkan bir yasayla ABD’deki tüm dolarların üzerinde “In God We Trust” (Tanrı’ya Güveniriz) ifadesine yer verilmesi kararlaştırıldı. İlk defa 1957‘de basılan 1 dolarlık banknotun üzerinde bu ifade yer aldı.
