Pritzker Mimarlık Ödülü, Hyatt Vakfı tarafından 1979’dan beri her sene veriliyor. Ödül, Önsezileri ve sorumluluk bilinciyle, topluma ve mimarlığa anlamlı katkılar sağlayan mimarları onurlandırma amacını taşıyor.
Hyatt Vakfı, 1979 yılında Jay A. Pritzker ve eşi Cindy Pritzker tarafından Pritzker Mimarlık Ödülleri’ni vermek için kuruldu. Ödüllerin finansmanı hâlen Pritzker ailesi tarafından sağlanıyor.
Irk, köken, milliyet ayrımı yapılmaksızın verilen ödül 100 bin Amerikan Doları’nı ve üzerinde Latince: Firmitas, Utilitas, Venustas (Sağlamlık, İşe Yararlık, Zariflik) yazılmış bir bronz madalyayı kapsıyor. Madalyanın ilham kaynağı ise Vitruvius.
1987 yılına kadar da Henry Moore tarafından tasarlanmış heykeller, para ödülüne ek olarak veriliyor.
Türkiye’de de Pritzker Mimarlık Ödülü Verildi
2006 yılında ödülü kazanan ünlü Brezilyalı mimar Paulo Mendes da Rocha‘nın ödülü ilk defa Türkiye’de bir törenle 30 Mayıs 2006 tarihinde Dolmabahçe Sarayı’nda verildi.
2020 itibarıyla hâlen ödül komisyonu başkanı olan Martha Thorne, gerek bu ödülü geçmişte kazanan mimarlardan gerekse “mimarlık sektoründe tecrübeli ve ilgili” akademisyenler, eleştirmenler ve diğerlerinden aday göstermelerini beklediklerini belirtiyor.
Pritzker Katılım Koşulları ve Jüri
“Her sene 1 Kasım’a kadar, ülkesinde lisanslı herhangi bir mimar da kişisel tavsiyesini komisyona bildirebilir. Jüri “mimarlık, iş dünyası, eğitim, basın ve kültür alanlarında tanınmış” beş ila dokuz uzmandan oluşur. Bu üyeler o seneki ödülün sahibini ilkbaharın başında seçer. Mimarlık dünyasının bir nevi Nobel’i sayılan ve en prestijli ödülü olarak kabul edilen Pritzker Mimarlık Ödülü için bugüne kadar 47 ülkeden, 500’den fazla kişi veya oluşum bu ödül için adaylar önerdi.
Ödülün İlk Sahibi: Philip Johnson
Bu ödülün ilk sahibi olan Philip Johnson’a ödülü takdim edilirken “50 yıllık tasarım yeteneğinin ve enerjisinin sayısız müze, tiyatro, kütüphane, müstakil ev, bahçe ve ofis yapılarında hayat kazandığı” belirtilmiştir.
Pritzker Mimarlık Ödülünü, 2004 yılında kazanan Zaha Hadid, bu ödülü kazanan ilk kadındır. En genç mimar ise 44 yaşında ödülü kazanan Ryue Nishizawa, en yaşlı mimar ise 89 yaşında ödüle yalık gerilen Frei Otto.
Pritzler Tartışmalara Konu Oldu
Pritzker Ödülü, geçmişte tartışmalara da neden oldu. 1991’de ödülün Robert Venturi‘ye verilip ortağı Denise Scott Brown‘a verilmemiş olması cinsiyet eşitsizliği tartışmalarına yol açtı.
Pritzker komitesi, ödülün sadece bir kişiye verildiğini açıklayarak kararlarını savundu. Sonraki yıllarda bu kararını değiştirerek ödülü kurucu ortaklara birlikte vermeye başladı.
İlk olarak 2001 yılında ödül Jacques Herzog ve Pierre de Meuron’a birlikte verildi 2010 yılında da Kazuyo Sejima ve Ryue Nishizawa birlikte ödüllendirildi.
Bu gelişmeler üzerine, ödülün Denise Scott Brown’a da verilip haksızlığın telafi edilmesi talebiyle 2013 yılında başlatılan uluslararası bir imza kampanyasıyla 9 binin üzerinde imza toplandı, fakat Pritzker komitesi geçmiş yıllara yönelik ödül verilemeyeceğini açıklayarak talepleri reddetti. Bu karar üzerine Denise Scott Brown, “bana bir ödül değil, bir ödül seremonisi borçları var” cevabını verdi.
Ödülü Kazanan Beş Kadın Mimar
Pritzker tarihinde ödül yalnız beş kadın mimar var: Zaha Hadid, Kazuyo Sejima, Carme Pigem, Yvonne Farrell ve Shelley McNamara.
