Coronavirüs için sürü bağışıklığı gelişirse yani yeterli sayıda insan hasta olursa bu hastalığın önüne geçilebilir ancak bunun çok büyük yıkıcı sonuçları olur.
Covid-19 salgınını üç yöntemle durdurulabilir. Bunlardan biri kişiler arasında iletişimi tamamen keserek virüsün yayılmasını önlemek, çok sayıda test yapmak ve agresif önlemler almak. Ancak, 100’den fazla ülkeye yayıldığı için artık bu biraz imkansız olabilir. İkincisi herkesi koruyabilen bir aşı geliştirerek. Bunun da kısa sürede mümkün olması öngörülmüyor. Ve son olarak potansiyel olarak etkin ama oldukça ürkütücü bir yöntem olan toplumda sürü bağışıklığı geliştirmek. Yani, çok sayıda insanın vücuduna bu virüsün enfekte olmasına izin vermek.
Eğer Coronavirüs yani Covid-19 yayılmaya devam ederse nihayetinde birçok insan enfekte olmuş olacak ve hayatta kalırlarsa çok sayıda insan bağışıklık kazanacak. Coronavirüs de duyarlı konak bulmakta zorlanacağı için kendi kendine yok olacak. İşte bu fenomene sürü bağışıklığı deniyor.
Bilim insanları tüm alınan önlemlere rağmen yıl sonuna kadar dünya nüfusunun yüzde 60’ının Coronavirüs ile enfekte olacağını öngörüyor. Bu rakamlar rastgele bir tahmin değil. İşte bu yüzden epidemiyologlar bu virüs için sürü bağışıklığının devreye girmesi gerektiğini söylüyor.
Geçtiğimiz günlerde İngiltere Başbakanı Boris Johnson‘ın toplumda sürü bağışıklığı geliştirmenin ve ciddi önlemler almamanın resmi stratejileri olabileceğini açıklaması dünya çapında büyük yankı uyandırdı. Bu fikri hükümetin baş bilim danışmanı Patrick Vallance şu ifadelerle destekliyordu: “Bir çeşit sürü bağışıklığı inşa etmemiz gerekiyor, böylece daha fazla insanın bu hastalığa karşı bağışık olmasını sağlayabilir ve aktarım hızını azaltabiliriz.”
Daha sonra bu açıklamanın bir benzeri de Hollanda Başbakanı Mark Rutte‘dan geldi. Rutte, Coronavirüs‘ün yayılmasını önlemek için sürü bağışıklığını kontrollü bir şekilde inşa edebileceklerini söyledi.
Ancak, yapılan modellere göre sürü bağışıklığına hemen başvurmak felaket bir strateji olacak. Çünkü birçok insan ağır hastalanacak, hastanelere ve yoğun bakımlara çok yoğun bir ihtiyaç olacak ve sağlık sistemi buna cevap veremeyeceğinden yüz binlerce, belki de milyonlarca insan ölecek.
Bu senaryolardan sonra İngiltere, virüsün yayılmasını önleyici tedbirler almaya başladı. Çünkü, yayılım hızını yavaşlatmak sağlık sistemini koruyarak daha fazla hayat kurtarmak anlamına geliyor. Ancak eninde sonunda sonuç aynı olabilir. Yani pandemi zamanla azalsa bile, tamamen sona erdirmek için toplumsal bağışıklığın kazanılması şart olabilir.
Gelen tepkilerden sonra İngiltere Sağlık ve Sosyal Bakım Sekreteri Matt Hancock, İngiltere hükümetinin sürü bağışıklığı hedefi ya da politikası olmadığını ancak bunun bilimsel bir kavram olduğunu açıkladı.
Sürü Bağışıklığı Tam Olarak Nedir?
Nüfusun yeterli kısmında bir mikroba karşı direnç oluştuğunda, mikronun yayılması doğal olarak durur. Çünkü yeterli sayıda insan virüsü iletemez. Bu nedenle, henüz bağışıklığı olmayan bireylerde virüs dolaşımda olmadığı için “sürü” bağışık olurlar.
Her ne kadar, enfeksiyon başına yaklaşık %1 civarında tahmin edilen ölüm oranı olan Coronavirüs tarafından enfekte olan milyarların (hastanede yatan yoğun bakım vakalarının ölüm oranı daha yüksek) ortaya çıkaracağı sonucu düşünmek korkunç olsa da, önceki benzer salgınlarda sürü bağışıklığının ortaya çıktığını gösteren kanıtlar gördük.
2015 yılında doğum anormalliklerine yol açan ve bir salgın paniğine neden olan sivrisinek kaynaklı bir hastalık olan Zika virüsünü düşünelim.
2017’ye gelindiğine de artık endişelenecek çok fazla şey yoktu. Brezilya’da yapılan bir araştırma, kan örneklerini kontrol ederek kuzeydoğu sahil kenti Salvador’daki nüfusun %63’ünün zaten Zika’ya maruz kaldığını ortaya çıkardı. Araştırmacılar sürü bağışıklığının bu salgını bozduğunu söyledi.
Aşılar, yaygın olarak verildiğinde veya bazen nadir görülen bir enfeksiyon vakasının etrafındaki bir “halkada” uygulandığında sürü bağışıklığı yaratıyor. Çiçek hastalığı gibi hastalıklar bu şekilde ortadan kaldırıldı ve çocuk felci dünyadan silinmeye yakın. Coronavirüs için de çeşitli aşı çabaları sürüyor, ancak bir yıldan uzun süre hazır olmayabilirler.
Aşı üreticileri, sürü bağışıklığını geliştiren aşıyı bulmak için bir yarış içine girebilir ve bu bağışıklık aşı olmadan toplumda gelişirse, geliştirdikleri aşının artık faydası olmayacağından daha doğrusu ticari olarak bir değeri olmadığından aşı üretmekten vazgeçebilir. Örneğin 2017’de ilaç üreticisi Sanofi, Zika aşısı programına son verdi çünkü ticari olarak aşı üretmek için ortada bir neden kalmamıştı.
Coronavirüs yeni ve bu yüzden henüz hiç kimse ona karşı bağışıklık göstermedi. Bu yüzden hızla yayılıyor ve çok sayıda insanda ciddi etkiler yapabiliyor. Sürü bağışıklığı için insanlar enfekte olduktan sonra dirençli hale gelmelidir. Bu birçok mikrop için böyledir. Enfekte olup iyileşen insanlar daha sonra aynı hastalığa karşı bağışıklık kazanırlar. Bunun sebebi, bağışıklık sistemlerinin virüsü yenebilen antikorlarla yüklü olmasıdır.
Dünyada yaklaşık 80.000 kişi zaten Coronavirüs (Covid-19) hastalığından iyileşti ve bağışıklık derecesi bilinmese de, şimdi dirençli olmaları muhtemel. Maryland Üniversitesi‘nde bulaşıcı hastalık uzmanı olan Myron Levine, “İnsanlar bağışıklık kazanmazsa tamamen şaşırmam. Grip gibi bazı virüsler değişmenin yani mutasyona uğramanın yollarını buluyor, bu nedenle bu tür mevsimsel mikroplara karşı bağışıklık tam olarak olmayabilir” diyor.
Coronavirüs Sürü Bağışıklığına Ne Zaman Ulaşabilir?
Sürü bağışıklığına ulaştığımız nokta, matematiğin mikropların çoğalma sayısı veya R0 olarak ifade edilen yayılma eğilimi ile ilişkili. Coronavirüs için R0, 2 ila 2.5 arasında, bilim insanları bulaşı önleyici tedbirler yoksa enfekte olmuş her kişinin onu yaklaşık iki kişiye geçirdiğini tahmin ediyor.
Sürü bağışıklığının nasıl çalıştığını hayal etmek için, duyarlı bir popülasyonda bu şekilde çoğalan Coronavirüs vakalarını düşünün: 1, 2, 4, 8, 16, vb. Ancak insanların yarısı bağışıksa, bu enfeksiyonların yarısı hiç gerçekleşmez ve böylece yayılma hızı etkili bir şekilde ikiye düşer. Bilim Medya Merkezi‘ne göre, salgın bu rakamlara ulaştığında kaybolur: 1, 1, 1, 1… Ve salgın, enfeksiyon oranı 1’den az olduğunda sonlanır.
Coranavirüs‘ün yayılma oranı gripten daha yüksek, ancak daha önce dünyayı silip süpüren Influenza salgınlarına benzetiliyor. Harvard Üniversitesi Epidemiyoloğu Marc Lipsitch, “Bu, 1918 salgınına benziyor. Yani bu salgının sonunu, ya hemen ufukta olmayan bir aşı ya da nüfusun yaklaşık %50’sinin enfeksiyona karşı bağışık olması getirecek” diyerek dünyadaki uzmanları video konferansa çağırdı.
Bir virüs ne kadar bulaşıcıysa, sürü bağışıklığına ulaşmak için o kadar daha fazla insanın bağışıklık kazanması gerekir. 12’den büyük bir R0 ile en kolay bulaşan hastalıklardan biri olan kızamıktan korunmak için insanların yaklaşık %90’ının bağışık olması gerekir. Bu nedenle, az sayıda insan bile kızamık aşısından vazgeçtiğinde yeni salgınlar başlayabilir.
Benzer şekilde, Coronavirüs uzmanların düşündüğünden daha kolay yayılırsa, sürü bağışıklığına ulaşılmadan önce çok daha fazla insanın bu virüse karşı direnç geliştirmesi gerekiyor. 3’lük bir R0 için, örneğin en basit modele göre, nüfusun %66’sı bağışıklık kazanmalı.
İster %50, %60 veya %80 olsun, Coronavirus dünya çapında milyarlarca kişiye enfekte olursa, milyonlarca insan ölmüş olacak. Bu yüzden pandemi ne kadar yavaş olursa, yeni tedavilerin veya aşıların yardımcı olma şansı o kadar artar. İşte bu yüzden salgının yayılım hızını azaltmak için evde kalmamız oldukça önemli!
İngiltere’de geliştirilen en yeni epidemiyolojik modeller, virüsün agresif “baskılanmasını” öneriyor. Temel taktik, hasta insanları izole etmek, sosyal temasları %75 azaltmaya çalışmak ve okulları kapatmak olacak. Bu ekonomik maliyeti oldukça yüksek olan önlemler aylarca sürebilir.
Imperial College London‘dan gelen yeni salgın modelinin baş epidemiyoloğu Azra Ghani, “Aktarımın bastırılması sürü bağışıklığı oluşturmayacağımız anlamına geliyor. Milyonlarca insanın ölmemesi için bulaşıcılığı çok düşük seviyeye çekmeli ve o şekilde tutmalıyız” diyor.
İlginizi Çekebilir: Sigara Sadece Akciğerlere Değil, Gözlere de Zarar Veriyor
Kaynak: What is herd immunity and can it stop the coronavirus?
